Dünya ve Türkiye bor madeni rezervleri
Türkiye'de sosyal medya kullanıcı sayısı 50 milyon kişiye ulaştı. Sosyal medya siteleri Facebook, Twitter ve Instagram gibi yoğun kullanılan mecralarda hemen hemen herkesin rastladığı bor madeni rezervleri bir efsane gibi paylaşılıyor. Peki bu yazılanların ne kadarı doğru? Bu soruya cevap veriyoruz. Paylaşılan görsel ve metinlerde genel olarak şu ifadeler yer alıyor:
''Bor madeniyle çalışan araba üretildi. Maliyeti 200 TL olan 1 kg bor ile 19000 km yol yapılabiliyor. (1100 kg oto, 100 km sabit hızla giderse) Bu demek oluyor ki petrolün işi bitiyor. Zaten çoğu petrol rezervlerinin ömrü 100 yıla kadar bitecek. Batılı ülkeler bor işletmeciliğinin kansere yol açtığını iddia ederek bor madeninin işletilmesini engellemeye çalışıyorlar. Oysa bu mucize maden, kanser tedavisinde de şu an kullanılmaktadır. Bu yüzden ülkemiz Türkiye kıskaçta. Arabayı bor madeniyle çalıştıracak patentli 600 proje olduğu ortaya çıktı.
Türkiye, dünya üzerinde bor rezervinin yüzde 72`üne (% 72) sahip ve Türkiye geleceğin Dubai'sidir. Uluslararası “teröristler” Türkiye uyanmadan bu kaynağı ele geçirmek için ülkemize her yandan saldırı içindeler. Siz de bu bilgileri herkese duyurun, ülkenize sahip çıkın..''
Yukarıda paylaştığımız metin sosyal medyada hızla yayılıyor. Gelelim bu metnin doğruluk payına, arabaları bor madeniyle çalıştıracak 600 patentli proje var mı bilinmez ama bor madeninin çok kıymetli olduğu ve dünya üzerinde ki en büyük rezerve (% 72) Türkiye'nin sahip olduğu bir gerçek. Ülkemizin kamuya ait büyük maden işletmecilerinden, Eti madenciliğin bor rezervleri hakkında verdiği bilgiler de bunu doğruluyor. İşte bu şirketin verdiği bilgileri sizler için yazının devamında detaylıca paylaştık.
TÜRKİYE BOR REZERVLERİ
Türkiye’de bilinen bor yatakları özellikle Kırka/Eskişehir, Bigadiç-Susurluk/Balıkesir, Kestelek/Bursa ve Emet/Kütahya’da bulunmaktadır. Türkiye'de rezerv açısından en çok bulunan bor cevherleri kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O) ve tinkal (Na2B4O7.10H2O)’dir. Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır.
Bunlara ilaveten, Bigadiç’te az miktarda üleksit rezervi mevcut olup Kestelek’te zaman zaman üleksit yan ürün olarak elde edilmektedir. Rezerv miktarları mineral bazında aşağıda verilmektedir. Türkiye dünya bor rezervlerinin % 72’sine sahiptir.
Mineral bazında rezerv miktarları:
DÜNYA BOR REZERVLERİ
Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, Rusya ve A.B.D’de olup dünya ticari bor rezervleri 4 bölgede toplanmaktadır. Bunlar; ABD Kaliforniya Eyaletinin güneyinde yer alan “Mojave Çölü”, Güney Amerika’da yer alan “And Kemeri”, Türkiye’nin de yer aldığı “Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri” ve Doğu Rusya’dır. Türkiye dışında diğer önemli bor rezervlerinin bulunduğu bor yataklarının rezerv dağılımı farklı kaynaklardan alınan bilgilere göre şöyledir;
Boron (Kramer) Yatakları, Kuzey Amerika: Rio Tinto firması tarafından açık ocak işletmeciliği yöntemi ile işletilen yatağın toplam rezervi firmanın 2010 yılı faaliyet raporundaki verilere göre B2O3 bazında 24 milyon tondur.
Sırbistan: Jadar Bor Havzasının işletme hakkını Rio Tinto firması 2005 yılında almış olup, havzanın Li2O içeriği %1,8 ve B2O3 içeriği ise %13,1’dir. Yatak kolemanit ve jadar minerallerinden oluşmaktadır. Rio Tinto firmasının 2010 yılı faaliyet raporuna göre bu havzanın tahmini muhtemel rezervi 16,2 milyon ton olarak verilmektedir. Rio Tinto’nun (Rio Tinto Borax, RTB, Rio Tinto Mineral veya US Borax) Sırbistan’daki bor kaynaklarını işletmeye 2015-2016 yıllarında başlaması beklenmektedir. Kanada’da yerleşik Erinventure ve Sırbistan’da yerleşik JP PEU firmalarının ortaklaşa geliştirmekte olduğu Sırbistan'ın güneyindeki Piskanja bor yatağında yaklaşık 2,9 milyon ton B2O3 olduğu tahmin edilmektedir.
Fort Cady Kalsiyum Bor Yatağı Mojave Desert, Kaliforniya: Fort Cady Minerals tarafından çözelti madenciliği yöntemi ile işletilen yatak düşük tenörlü ve derinde olması nedeniyle (~410 metre) çıkarılması, işlenmesi zor ve maliyeti de yüksektir. Bu yatakta şu anda üretim yapılmamaktadır.
Death Valley Bor Yatakları/Billie Mine: American Borate Company tarafından yer altı ocak işletmeciliği yöntemi ile işletilen yatak kolemanit, üleksit ve propertit içermektedir. Ancak bu yatakta şu anda üretim yapılmamaktadır.
Güney Amerika Bor Yatakları: Söz konusu yatakların en önemli özelliği genelde çok geniş alanlara küçük rezervler halinde yayılmasıdır. Diğer önemli bir özellik ise; bu yatakların And dağlarının ortalama 4.000 metrenin üzerindeki yüksek bölgelerinde yer alması ve çalışma mevsiminin kısa olmasıdır. Ayrıca, bu madenlerin genelde tenörleri düşüktür. Güney Amerika rezervlerinin büyük bir bölümünü üleksit (sodyum kalsiyum borat bazdan) oluşmaktadır.
Tincalayu, Arjantin (2007): Söz konusu yatak, 300 bin ton B2O3 bazında tinkal ve kernit rezervine sahiptir.
Salar de Surire Bor Cevheri Yatağı, Şili: Arica’nın(Şili) deniz seviyesinden 4.050 m yükseklikte bulunan yatak 1,5 milyar ton tuvönan (B2O3 bazında 30 milyon ton) rezervi ile dünyanın en büyük üleksit yataklarından biridir. Söz konusu yatak, QuiBorax tarafından işletilmekte olup, esas olarak borik asit üretimi gerçekleştirilmektedir.
Salar de Carcote ve Salar de Ascotan, Kuzey Şili: SQM Salar tarafından işletilen Salar de Carcote ve Salar de Ascotan 7 milyon ton B2O3 bazında üleksit rezervine sahiptir.
Asya Bor Yatakları: Asya ülkelerindeki bor rezervleri genelde magnezyum borat (Askarit) ve sınırlı bölgelerde tinkal ve borosilikattan oluşur. Bu cevherler, genelde düşük tenörlü olup rafine ürün üretiminde teknolojik zorlukları olan yapıdadır. Askarit cevheri özellikle Çin ve Kazakistan da bulunmakta olup ortalama B2O3 tenörü % 8-10’dur. Çin’de doğal bor yatakları geniş olmasına rağmen, yatakların %90’dan fazlasının tenörü %12 B2O3’ün altındadır. Doğal bor üretiminin büyük bir bölümü Çin’in kuzeydoğu bölgesindeki askarit yataklarından gerçekleştirilmektedir. Bu rezervler azalmaktadır ve 2012 yılında tükenebilecektir. Qinghai (Çin) bor yatakları 4.000 m yükseklikte bulunduklarından ve birbiriyle ilişkili mineral grupları içerdiklerinden (bor, lityum ve potasyum) Güney Amerika da yer alan bor yataklarına benzemektedirler.
Rusya Bor Yatakları: Rusya’nın en önemli bor yatağı, dünyada bilinen 3 önemli datolit bor yataklarından biri olan Dalnegorsk (Rusya) yatağı olup ortalama B2O3 tenörü % 9-12’ dir.
EN ÇOK NERELERDE KULLANILIYOR?
Dünya bor maden rezervlerinin yüzde 72’si Türkiye’de bulunuyor. Dünyada 4 milyar ton rezervi olan madenin şu an için tüketimi 4 milyon tonda sınırlı kalıyor. Bu durumda rezervler bin yıl yetecek miktarda..
Bor madeni bir çok sanayide sınırlı olarak kullanılıyor. Ancak pazar konusunda sıkıntıları var. Endüstriyel üretimlerde henüz istenilen seviyeyi kat edemedi. Bu da elde bulunan ve işlenen bor madeni için pazar sıkıntısı demek.
Bor minerallerinin, tekstilden, inşaat ve otomotiv sanayine kadar geniş bir kullanım alanı var. Ancak bor mineralleri bu üretim sanayilerinin olmazsa olmazı değil. Örnek verilecek olursa bor madeni ile üretilen elyaf olduğu gibi, maden kullanılmadan üretilen çeşitleri de var.
BORLA ÇALIŞAN ARABA MÜMKÜN MÜ?
Türkiye'de en çok merak edilen borla çalışan otomobillerin mümkün olup olmadığı...
Eti maden işletmeleri genel müdürü bu konuda şu açıklamaları yapmıştı:
“Şu anda bor ile çalışan hiçbir şey yok. Sodyum bor hidrojeni denilen özel bir bor minerali var. Su ile tepkimesiyle açığa hidrojen çıkıyor. Bu hidrojeni yakarak enerji elde edebilirsiniz. Pili çalıştırabilirsiniz, araba yakıtı olarak kullanabilirsiniz, elektrik enerjisine dönüştürebilirsiniz.Ancak bu maliyeti çok yüksek bir uygulama… Yani teknik olarak mümkün ancak ekonomik olarak mümkün değildir. Şu anda bordan enerji üretmek için harcadığınız enerji, elde edilen enerjinin daha fazla maliyetli.”
ETİ MADEN İŞLETMELERİ ÖZELLEŞTİRİLİR Mİ?
Eti Maden İşletmeleri kar eden kuruluşların başını çekiyor. Birçok özel sektör kadar kar getirisi olan kuruluşun yıllık karı, 1,5 milyar TL civarında. Nakit para sıkıntısı çekmeyen kuruluşun, örnek vermek gerekirse 2011 yılında hazineye ödediği para 320 milyon dolar.
Bu bilgiler ışığında genel müdür Orhan Yılmaz, böyle bir kuruluşun iddia edildiği gibi 40 milyon lira gibi rakamlara özelleştirileceği haberlerinin spekülasyon olduğunu söyledi.